#AsuultSambar :

Ахынхаа мөрлсөн мөрт хэвлүүлсэн шүлгүүдийг энд бичэж та бүхэндээ толилуулахаар шийдлээ.
Юуны өмнө одооноос 7н жилийн өмнө 9р ангидаа гаргаж байсан нэгэн номыг нь толилуулья.
Хүндэтгэсэн G.T-747 гишүүн
Г.Наранбат
Товч натар
1984 оны 4-р сарын 28-нд төрсөн. Бага насаа зун нь өвөө эмээ дээрээ өвөл нь гэртээ өнгөрөөсөн.
Хан-Уул дүүргийн 67-р цэцэрлэгт хүмүүжсэн 1992 онд 10 жилийн 1-р дунд сургуульд Энхтуяа багштай
1а ангид орж 8-р анги хүртэлээ суралцаж байгаад 9-р ангиасаа Баянзүрх дүүргийн 84-р сургуулийн
Ууган багштай 9в ангид суралцаж байна. Дуу дуулах, бөх барилдах, шүлэг бичих дуртай. 1998 оноос
шүлэг бичиж эхэлсэн. 2000 онд Ирээдүйн одод тэмцээний Хаврын шалгаруулалтанд орж тайзан дээр гарсан.
1999 оны зун Архангай аймгийн Хашаат сумын наадамд анх зодоглосон.


Гэгээн хүслэн бага нас минь баяртай
(Ангийнхандаа)
Улаанбаатар хот 2000 он

Тоомжир муутай ойворгон нэгэнд
Тоогдох гэж би шүлэг бичээгүй
Тоо нь цөөхөн зориг нь их арддаа
Хүрэх гэж би шүлгээ зохиодог.
(Ш.Сүрэнжав)

_________________
Make a second world

Оршил
Хүн төрлөхтөний түүхэн дэх хамгийн их онцгой үйл явдал бол мянга мянган жилийн өмнө бий болсон шүлэг яруу найраг юм. Дэлхий хийгээд түүнд орших бүхнийг бүтээсэн бурхан бол тэнгэр газрын эзэн мөн бөгөөд гараараа үйлдсэн олон үнэт зүйлсийн нэг нь шүлэг яруу найраг байсан. Түүнийг уншсанаар хүн ухаарлыг олдог. Өнөө үеийн өөрчлөлт шинэчлэлт бидний амьдралд яруу найргыг улам тод, өргөн хүрээг хамарсан, ганцхан зүйлд хэт туйлширсан сэтгэлгээг арилган, чөлөөт байдлыг бий болгож өгсөн билээ. Ийм учраас л Монголын яруу найраг оршиж байгаа, оршсоор ч байх болно. Ингээд миний зүгээс уншигч та бүхэндээ энэ л өвөрмөц ертөнцөд эргэлт буцалтгүй орсон өөрийн дотны андыхаа тухай хүүрнэе:
Хувь заяа адил
Зам бүхэн салаа юм даа

хэмээн шүүрс алдан хэлсэн түүний энэ л хоёр мөрт санаанаас минь гардаггүй юм. Анх түүнийг шүлэг, найраг оролддог гэж би мэдээгүй шүү. Нэг тийм уйлагнасан бороотой өдөр Нараа маань орж ирсэнсэн. Тэр өдрөөс хойш би түүнийг битүүхэн бишэрч эхэллээ. Хамгийн анх сонссон шүлэг минь:

Нүүр дүүрэн жаргалын дөлийг бадраасан
Нууцхан нэгэн инээмсгэлэлийг уруулан даа дүрслэн
Эрхэмсэг бүсгүйн уран зурагний дэргэд
Энэ л шөнийг би мөр холбон өнгөрөөв.

гэсэн дөрвөн мөрт шүлэг миний сонирхлыг татсан учир одоог хүртэл цээжинд минь хоногшин үлджээ. Нараа маань ухаарлын аястай шүлэг бичдэг. Түүгээр ч үл барам дурлалын шүлэгнээс татгалзаж Би хэзээ ч хэн нэгэнд дурлахгүй. Дурлал гэдэг чинь ёстой хүнийг алдаг юм шиг байна гэжхэлээд намайг инээлгэж байсан боловч амьдрал түүнд үүнийх нь төлөө хэцүүхэн дурлалтай учруулсан юм. Түүнээс хойш тэр дурлалын шүлгийг ёстой л үйлдвэрлэх мэт бичиж байлаа. Гэвч түүний гэнэн шохоорхол нь бүтээгүй болохоор нэг хэсэг сэтгэл санаагаар маш их унаж явсаныг би нуухгүй. Харин энэ явдал удаан үргэлжлээгүйд бурхандаа талархдаг.

Диваажин нойрсож байна
Диваажингынхан амарч байна

хэмээн нэгэн өвөрмөц шүлэг хамтран бичсэнээр бид шүлэг найргын орчлонд согтож эхэллээ. Тэр өдрөөс хойш бид шүлгийнхээ талаар үргэлж зөвлөлдөддөг шүлгийн найзууд болцгоосон. Үүнээс ч болсон уу би түүнийг энэ тал дээр нь илүү сайн мэддэг болсон юм. Тэр ямар нэгэн шүлгийг зохиохдоо үргэлж дотроосоо бичиж, дараа мэдэгдэх амжилт, нэр хүндийг огт боддоггүй. Ингэх нь жинхэнэ шүлгийг төрүүлдэг гэж өөрөө хэлдэг. Харин бичиж байгаа шүлэг нь хүнд ухааруулж, мэдрүүлэх гэсэн аястай байдаг. Өөрөө бич, чадахгүй бол боль л гэдэг. Шүлгийн тал дээр гэвэл ийм л байна. Харин түүний зан чанарын хувьд гэвэл найман жил хамт байсан та бүхэнд бичих нь илүүц ажил гэж бодож байна. Ингээд эрхэм та ертөнцийг үргэлж билгийн нүдээр харж, номыг үзэх тэнгэрлиг нүд чинь тунгалаг байх болтугай гэж ерөөе!
Мэхийн ёсолсон Дашка У.З.Д.С

_________________
Make a second world

Баярлалаа
1992 оны 9-р сарын 1-ний өглөө 7-н цаг 30-н минут орчимд ээжийнхээ баруун гараас атгасан нэгэн мяраалаг хүү ОХУ-ын ЭСЯ-ыг заагаад:
-Энэ миний сургууль уу? хэмээн том эндүүрч билээ. Тэр жаал хүү бол би байсан юм. Хөгтэй ч бас сайхан дурсамж. Тэр өдөр л би эрдэм хэмээх миний хувьд таг харанхуй хонгилд учраа ч олохгүй тэмтчин явахад нэгэн бүлээхэн гар намайг хөтлөн авсан нь надад энэ харанхуй хонгилд гэрлийг бүтээх эрдэмд сургах анхны багш минь байлаа. Багш минь намайг дагуулан нэгэн саруул танхимд оруулаад мөн л над шиг таг харанхуй хүүхдүүдтэй нийлүүлсэн нь манай ангийнхан байсан юм. Тэр л мөчийг эргэн санахад:

Бие биерүүгээ бишүүрхэлийн харц чулуудан
Битүүхэндээ ээж аавыгаа нүдээрээ хайж
Муухан бичдэгээ харуулахгүйн тулд
Мутар юугаараа дэвтрээ даран хаасан

гэсэн мөр өөрийн эрхгүй толгойд бууна.

Анхны өдрийн хичээл дуусахад надад эрдэм сурах гэдэг амтархан иддэг мөхөөлдөс, тоглож дассан тоглоом, ширтэн үздэг хүүхэлдэйнээс минь ч аятайхан юм шиг санагдаж билээ. Тэр цагаас хойш наран жаргах зүгт он цаг харавсан сум шиг улиран улирсаар нэг л мэдэхнээ 8-н хаврын цэцэгс хагдарч, 8-н намрын шувууд буцаж бяцхан 1-ийн А-гынхан томрон томорсоор 9-ийн А-гынхан болжээ.
Би өөрийнхөө хөгтэй хөөртэй, баяртай гунигтай хүүхэд насны гэнэн томоогүй дурдатгал, аз жаргал бялхсан мөчүүдээ бүгдийг нь та нартайгаа өнгөрүүлжээ. Намайг өдий хүртэл найзаа хэмээн хайрлаж, надад итгэж зовлон жаргалаа хамтдаа хуваалцаж халуун дулаанаар харьцаж байсан та нартаа баярлалаа. Мөн хэтэрхий богинохон ч гэсэн дуусашгүй урт юм шиг санагддаг олон дөчин хормд ухааныг минь тэлэхэд оюунаа зориулсан Энхтуяа, Дулмаа, Цэцээгмаа, Лхамжав, Рагчаа, Эрдэнэбаатар, Гансүх, Батцэцэг, Бзаргочоо Онон, Наранмөнх багш нартаа маш их баярлалаа гэж хэлмээр байна.
Бас надад дурлаж, дурлуулж миний онгодыг дуудан сэрээсэн олон сайхан охидууддаа бүтээгүй ч гэсэн миний гэнэн шохоорхол мөнх шүү гээд үргэлж инээмсэглэж явахыг хүсэхийн ялдамд:
Бидэрч туулах амьдралд
Сургууль биднийг нийлүүлсэн.
Бэтгэрч үлдэх хорвоод
Үерхэл биднийг холбосон
Бид харин өөрсдөө
Амьдралд залгаастай болохоор
Бидний нандин нөхөрлөл
Насан туршдаа салахгүй шүү
хэмээн амламаар байна.

[font=Tahoma]Ингээд та бүхэндээ энэ бяцхан товхимолыг бэлэг болгон барья.[/font]

Гүнээс гүн мэхийн ёсолсон Наранбат

_________________
Make a second world

Зүрхэн холбоо

Зул мэт бадамлах тэнгэрийн оддын доор
Зүүрмэглэн зүүрмэглэн би нойрсож байхад:

Тайхар чулууны бараан сүүдэр
Нүүрэн дээр минь сарыг халхалж
Тамирын голын намуун урсгал
Нугас, ангирийг бүүвэйлэн нойрсоно.

Үүлсийн цаанаас наран мишээж
Турьхан цэцэгсийг ялдам энхрийлж
Үүрдийн амгалан шаргал талд
Эхээ хүлээсэн янзага цовхчино.

Үлгэрийн сэвшээ зөөлөн салхинд
Хээрийн бялзуухай эргэлдэн наадаж
Үүрсэн янцгаах адуун сүрэг
Шимт өвснөөс тайван хазлана.

Зул мэт бадамлах тэнгэрийн оддын доор
Зүүрмэглэн зүүрмэглэн би нойрсож байхад
Зүрхэн холбоотой амин нутагт минь
Мөнхийн тайван амьдрал өрнөнө.

_________________
Make a second world

Гурван сайхан
1.[align=left] Өглөөний нарнаар хөхөө донгодож
Өтгөн мананд уулс нь дарагдсан
Урьхан салхинд модод найгаж
Уянгат дууны эгшиг цууриатсан
Сүргийн цаанаас сүүмийн ханхайж
Сүртэй харагдавч тайван налайж
Моддын дунд цэцэгс нь цайрсан
Монгол нутгийн сайхан хангай.[/align]

2. [align=left]Газрын судас элсэн доор нь хоржигнон урсаж
Гаргаж ирэхээс түүнийг хулангийн туурай хавтай цавчсан
Ногоорон буй баянбүрд мөнх дунд нь нойрсож
Ногтны сур ч тасрам халуун говь нутаг минь
Уртын дуугаар хөглөндөн нүүх элсэн манхан
Ургах мэт үүрд манддаг алтан наран
Нуурын ус шиг мэтгэлзэн долгиолох тунгалаг зэрэглээтэй
Алсаас цайран харагдах шаргал говь илчтэй сайхан.[/align]

3. [align=left]Хээрийн салхинд халиухан найгах агьт өвсөнд
Зээрийн сүрэг эврээ цухуйлган идээшлэнэ
Давхиад баршгүй уудам сайхан их талд
Дарвин хурдлах бөхөнгийн тоос тэнгэр баганадна.
Зуны шөнө их талын гүн тэнгэрт
Тоолж баршгүй одод зулай дээрээс төөннө
Ганганах шувуудын үл барагдах урт замд
Тайван ногоорох ганц мод тал нутгийг чимнэ.[/align]

_________________
Make a second world

Эргэн дурсахуй

Аав ээжийнхээ гараас хөтлөөд
Ангийн нөхөдтөйгөө анх учирсан
Ариун цагаан эрдмийн зөргөөр
Алхаж хамтдаа туулахаар цугласнаа

Ертөнцийг харах цонх болсон
Их эрдмийн гүн далайд
Ухаанд багшийн бүлээн гараас
Хөтөлцөнө ороод өдийг хүрснээ

Арван жилийн сургуульд минь
Анхны юм олон байсаныг
Томоогүй зангаар сэтгэлээ нээцгээе
Тойрч суугаад эргэн дурсацгаая

Хайрын захиа гарт нь атгуулаад
Харц буруулан ичэнгүйрч явсанаа
Хүүхэд насны гэнэн зангаар
Хүсэл мөрөөдлөө хамтдаа ярьдагаа

Их хичээлд дарагдсан нэг нь
Амралт эхлэхийг тэсэлгүй хүлээж
Эхэлсэн хойно нь амаа бариад
Эргэж уулзахын мөрөөсөл болдогоо

_________________
Make a second world

Найз минь

Биедээ чи мууг шингээгээгүй болохоор
Бидний сэтгэлд цагаанаараа үлдэж дээ
Цог шиг гялалзах харцтайгаа хамт
Цаг нь болоогүй байхад одлоо доо

Чиний шарил дээр ганц мод ургаад
Тэнгэрийн хүйтэн хураас нөмөрлөнө
Тэр л модон дээр хээрийн бялзуухайд сууж
Тэнэмэл салхитай хамт чамайг дурсан ярилцана.

Гялалзан харагдах од болоод
Бидний дээрээс тольдон хар даа
Талын салхинд зөөлөн илбүүлж
Тайван нойрс доо найз минь

Атгахан зүрх чинь цохьлохоо больсоныг мэдээд
Аянга намайг ниргэж биед минь ороод шингэсэн
Харин би тэр аянгыг удаан барьж чадаагүй
Харууслын мянган нулимасаар өнчин сарнай усалсан

Сэтгэлийн гүн дэх нулимсан далайд
Сэлж чадахгүй шүү тэр, бүү уйл
Бурхан түүнийг минь хун болгоод
Буцааж бидэнлүү илгээнэ, бүү уйл.

_________________
Make a second world

Ганцхан чамд

Алсад гялалзах оддын зүг харц чулуудан
Анхны хайрт чинийхээ тухай ихийг бодлоо
Урин ялдамханаар мишээсэн өдөр чинь ухаан сууж
Уян зөөлөн охиныг хайрлах нь гавьяа болохыг ойлголоо

Амьдралдаа би ганцхан чамд хайртай гэдгээ мэдээд
Хэзээ ч мартахгүй хэмээн хэлээ хазан зүрхээ дарсан
Намуухан хөгжимийн зөөлөн аялгуу зүүдэнд орж
Дурлалын вальсыг зөвхөн би чамтай эргэхийг харсан

Чихэнд чимэгтэй чиний нэрийг суманд шингээгээд
Чивчиртэл татсан нумтай дурлалын бурхан намайг отож
Чив чимээгүйхэн гуниглах чиний нэрийг надад шингээхэд
Чи бидэн хоёрын дунд дурлалын ариун гал дүрэлзэн ноцсон

_________________
Make a second world

Нууцхан чамайгаа хайрлая даа

Би чамд хайртай гэж зовоохгүй
Битгий надаас холдооч гэж гуйхгүй
Унтах нойронд чи ирдэг ч гэсэн
Өр зүрхнийхээ гүнд л нууж явъя

Тэр чамайг хэзээ ч хайрлахгүй гэж
Тэргэл саран дандаа надад хэлдэг ч
Үргэлж үзэгдэх чинийхээ дүрийг
Үзэсгэлэн гоотой чинь хадгалж явъя

Ялгуухан сартай үдшийн тэр сайхныг
Яргуй дэлбээлсэн одтой хамтаар
Даруухан инээмсэглэсэн чинийхээ дүрийг
Дандаа мөрөөдөж нууцхан хайрлая даа

Арган байж зүүдэлсэн тэр шөнийг санах бүрийд
Аяархан цохилох зүрх минь өвддөг ч гэсэн
Амаа жимийгээд чимээгүйхэн мэгшиж
Оюун бодлынхоо гүнд л нууж явъя

_________________
Make a second world

Хүмүүн танаа

Өөрийгөө би шүлэгч хэмээн сайхрахгүй
Өрөөлийн шүлгийг уншаад маруухан гэж зэмлэхгүй
Өөрт тохиосон зовлонгоо үзэг цаастай эвсүүлдэг
Хөөрхий хэдэн найз нараа тааруухан гэж шүүмжлэхгүй

Яадгийн онгод нь орвол шүлэглэж л байг
Янагийн зөөлөн аялгуу шиг уяруулан байж шүлэглэг
Ярайлаг бичсэн шүлгийг нь харийн гийчэд сонсоод
Янаг амраг, эх орон гэж юу байдагийг ойлгог

Молголоон би баян гэж магтаргүй
Морьдын минь шандас цуцаагүй байхад дэлхийн тоосыг босгон
Эр хоёр загал шиг орчлон ертөнцийг донсолгож
Эзэн богд Чингэсийн минь нэрийг үүрд мөнхжүүлэн давхиг

Тиймээ хүрэхгүй газар гэж ямар байх биш
Тэнгэрлэг нуруун даа аясын салхи дэгдээж дүүлэг
Тэгэх дээ бүр алтан нарыг хүж дэлхийтэй хамт
Тэнгэр өөд тэмүүлж Хөх Монголоо мандуулаг

Өвгөдөө би ухаантай гэж сайрхахгүй
Өштөнөө сөхрүүлж явсныг нь дэлхий дахинаа мэднэ
Өр хатууны өмнө толгойгоо гудайлгаж яваагүйг
Өргөн түмэн эх орон минь мэддэг учираас би дурсахгүй

_________________
Make a second world

Эх орон танд өгье

Амур бурханы хурц суманд
Сүлбүүлэн байж танд зүрхээ өгье
Алтайн уулсын шөвх оройд
Мөргөн байж танд хайраа өгье

Алаг үрсийн цангинах инээдийг
Сөгдөн байж би танд өгье
Аргамаг хүлгийн татлах жолоог
Атган байж би танд өгье

Аглаг хөвчийн гүн ширэнгийг
Зорин байж танд итгэлээ өгье
Мөнгөн цаст цагаан сарьдаг дээр
Чичрэн байж танд сэтгэлээ өгье

Үерлэн шуугих мөрний эрэг дээрээс
Үсрэн байж танд биеэ өгье
Үхэх сэхэхээ үздэг их аян дайнд
Үрэгдэн байж танд амиа өгье

_________________
Make a second world

Оршихуй

Тэргэл сарны сэвшээ мөнгөн туяа татахуйд
Тэхийн зогсоол дээр цагаа хүлээх эцэг янгир санааширна
Тэртээх тэнгэрийн одод алсад хульжин одохуйд
Татал хөхт нуурын мандалд үүрийн гэгээ тусна.

Хүний нутгийн хөрсөнд хар даран сэрэхүй
Хүсэн бодох нутаг минь нулимсан ширхэгээр жинлэгдэнэ
Тансаг нуурын ус хэмээн зэрэглээнд хууртан уйлахуйд
Танил болсон шувуудын жиргээн чихэнд хоногшсон нь сонсогдоно.

Үнэгэн үүрийн цолмон оддоон хураан одохуйд
Саран авхай эгшиглэн жарган одсон нарыг дуудна
Үнэн ховортой орчлонд өглөө нэгээр нэмэгдэхүйд
Сайхан дуугаар хоршин жиргэх шувууд хорвоог сэрээнэ.

Дэлгэр зун наранд эрхэлэх цэцэгс мишээхүйд
Дэлбээн дээр нь таатайхан суух эрвээхий даган баясана
Учирсан хосдоо зориулан болжмор мөчир дээрээ жиргэхүйд
Усны шүүдэр навчисаар дамжин бөнжигнөнхөн бүжнэ

Орчлонгийн тоосыг хөдөлгөн жаргалтай мишээн алхахуйд
Онцгойлж намайг сонгосон бурхан байдаг бол талархах юм
Орой дээрээс мянга мянган алтан зул төөнөн гялалзалуйд
Одод нь харагдах тэнгэр дор Монголдоо төрсөндөө баярлах юм.

_________________
Make a second world

Үхлээс бусдад үүдээ нээдэггүй эх орон

Анх би эхийн хэвлийгээс хөвүүн болж төрөхдөө тоодон баривч өмссөн
Араг үүрсэн ижийнхээ хормойноос зүүгдэж тоост хорвоог гишгэлсэн
Алтан наранд ойртуулан өндөр гэгч өргөхөд нь ааваа гэж хэлд орсон
Амьдралын ухаанаас чимххэн төдий л амсахдаа үхэл байдгийг ухаарсан

Тэрнээс урьд юу ч мэддэггүй балчирхан хүүхэд байсан
Тэрлэг нь гандсан ижийнхээ өврөөс салдаггүй эрхийн маанаг байсан
Үхлээс бусдад үүдээ нээдэггүй эх орондоо төрчихөөд
Үхэшгүй мөнхийн цагаан уул шиг дэндүүхэн дарвиж явсан

Дундуур дүүрэн амьдралд ижийгээ зовоож төрөөд манцуйд нь инээж өссөн
Дурайсан шаргал морьд ар араасаа хөлбөрөх он цагийн урсгалд торго нөмөрч хөлбөрсөн
Дуунд дуртай ардынхаа нулимсыг бөмбөгнүүлэн буцахдаа харин би
Дурдан хоргойгоор өлгийдүүлж эх орныхоо хөрсөнд үүрд шингэн одно.

_________________
Make a second world

Найз даа
(Дашпунцаг)

Найз минь чи миний нүд
Намайг уйлахад дагаж урсдаг нулимс
Намблагхан инээхэд минь ханьсаж мишээх тэнгэрийн наран
Налаад суухад салхи ч хүрэхээргүй нутгийн уулс

Аяа анд минь чи миний зүрх
Алдсаны минь тоогоор дэргэд хамгаалдаг гунигийн аяз
Амирлансны минь дараа рашаан гулгуулах бурхадын завъяа
Аашлахад минь харин дуугүйхэн сонсох бяцхан үр

Нөхөр минь чи миний гар
Нөж атгасан Монголын удам Хавт Хасар
Билэг оюунаар минь дүүрэн цэнэглэгдсэн галт зэвсэг
Бийр цаасыг эвлэгхэн хослуулах уянгын айзам

Тийм ээ чи миний биеийн минь нэг тал
Тэгэх дээ бүр дээгүүр минь орших зүрхний хэлтэрхий
Тэнэж ирээд цээжинд минь наалдсан өнчин салхи
Тэгээд бас буцаж одоход минь хөлийг минь хучих бурханы зардас

Нараадаа зориулав.

_________________
Make a second world

Чи минь юунд одов

Цармын цэцэг гундаагүй байхад юунд алсрав
Цардмал замын өнцгөөс юунд хазайв
Цахилж яваа гөрөөс шиг юунд үргэв
Цангаж ангах зүрхийг минь юунд орхив

Салаа замын үзүүрээс баяртай гээд юунд салав
Санахын жаргалыг минь цуулаад юунд одов
Сартай шөнийн зүүдийг минь юунд таслав
Салшгүй дассан сэтгэлийг минь юунд орхив

Ай чи минь юунд одов доо
Алсын нэгэн од шиг үүрээр юунд нуугдав
Алагхан зүрхийг минь юунд зовоов
Алдхан биеийг минь юунд орхив

Дэрэн дээрээ өнчин нулимстай намайг юунд умартав
Дэндүү уяхан сэтгэлийг минь юунд зовоов
Намайг гийгүүлэх ертөнцийн наран минь
Ай чи минь юунд одов доо

_________________
Make a second world

Чи өөр хүнтэй

Чамайг би моддын араас ширтдэг байсан
Цааш холдоод одоход чинь дэндүү гунигладаг байсан
Өөр хөвгүүний гараас эвлэгхэн гэгч атгаад
Өдөржин зугаалдгыг чинь хараад зүрхэндээ уйлдаг байсан

Тэгэвч би амсаагүй хайрын жаргалтай зовлонгоос уйдаагүй
Тэргэл сартай тунгалагхан шөнөөр мянган гасланд автаагүй
Зөвхөн чиний тухай бодож буйдан дээрээ хөрвөөдөг байсан
Зөөлхөн мэгшиж тоолонд миний зовлонг ээж минь хуваалцдаг байсан

Харин чи бид хоёрын дунд юу ч байгаагүй
Хааяахан нэг дөлгөөхөн харц чинь сэтгэл өмөлдөг байсан
Хаврын анхны яргуйг аяны шувууд зүүгээд
Хайрт чиний минь дээгүүр үүл хөлгөлдөг байсан

Гэвч би хүний жаргалд атаархах эрхгүй
Гэгээн дурлалаа чамд ам нээж хэлэхгүй
Энэ биеийг минь аргамжих нэрэлхүү заяандаа гомдож
Эргэх орчлонгийн наран доор ганцаар гунихлаж явна

_________________
Make a second world

Ухаарцгаа

Дээд тэнгэрээс чи бурханыг эрэх хэрэггүй
Дэргэд чинь байгаа хүнийг амьд бурхан гэдэг юм
Тэр бол чиний ижий чинь байдаг юм
Тээж төрүүлээд тэвэрч өсгөсөн болохоор тэгэж нэрлэсэн юм

Яршигтай мэт санагдавч түүний эгэл сургааль
Яг сайн бодвол бурхны номлол байдаг юм
Илүү юм шиг сонсогдовч түүний хэдхэн үг нь
Энэ орчлонд алзахгүй байхын алтан тарни байдаг

Дээд бурхан чинь чамд өширхөн шийтгэж байхад
Дэргэдэх бурхан чинь харин тэгэж үл чаддаг юм
Дэндүү уяхан сэтгэл түүний дотор ноцож
Дэлхий дээр чамд уурлах завгүй яваад нас юугаан бардаг

Дэмий дээ анд минь дэмий
Диваажин гэдэгт чинь бурхан байдаггүй юм
Дээлийн чинь бөхлөөд цайг чинь аягалдаг хүнийг
Дээдийн дээд дээлтэй амьд бурхан гэдэг юм

Ухаарцгаа.

_________________
Make a second world

Цаг хугацаа

Модод навчсаа нүдэн дээр минь гүвж
Молор чулуу хага ташим ус зайртагтсаар
Цэцэг найгасан алаг талд шармал туяа татаж
Цэцээн талибуун цаг хугацаа сум мэт урсана.

Гишгэлсэн мөрөө эргэж хараад бодол болохын цагт
Гэнэн насны дурдатгал бүхэн нүдний өмнүүр жирэлзэж
Хэзээ ч юм ирэх жаргалтай сайхан мөчүүдийг хүлээн
Хэнд ч хэлэлгүй дотогшнугарч цагийн эргэлтийг чагнана.

Толгодын цаана ингэ буйлах нь сэтгэл өмлөөд
Тоотой цасны наран дээшилхэд гуниг минь нэмэгдэнэ
Томоогүй багад минь үлдсэн жаргал зовлон зөрөлдсөөр
Томоогүй юм даа, цаг хугацаа улиран одох нь

Хэнэггүй явжээ би, намайг үдэх цаг мөчид
Хэний төлөө амьдарч байснаа ухаарсангүй
Хэрэггүй энэ чамд хэрэггүй гэх буурлын үгийг тоолгүй
Хэнэггүй явжээ би, намайг үдэх цаг мөчид

Уйтгарт намрын бороо зогсоо зайгүй шавшиж
Үүлсийн цаана ганганах тогорууд бодлыг минь саринуулна
Уйлан байж алдсан найзынхаа хойноос гашуудаж
Үнэн худал орчлонгийн хуурмаг хүрдэнд хорсоно.

Тээж төрүүлсэн ижий минь нүүрэнд эргийн давалгаан тогтоож
Тэвэрч өсгөсөн аавын минь нүдэнд гал нь бөхсөөр
Тэнэгхэн үр нь би байж ачыг умартаж мансуураасаар
Тэнгэр баганадсан хойноо л харин эргэж нэг харлаа даа.

Цаг хугацааны морьд хэнийг ч хүлээлгүй давхидгийг мэдэрч
Цахилж яваа гөрөөс хүртэл насны эцэст зогсдогийг ухаарч
Гэгээн багын ариун дурсамжаа цаг үед нь орхиод
Гэрийн зүг урагш харан буянт хоёроо асрая даа

_________________
Make a second world

Дөрвөн мөртүүд

Дэргэд минь хэвтэх цэцгийн есийг хараад
Дэлбээгээ задлаад мөнх амьдарчээ чи атаархмаар юм
Дэлхий дүүрэн жижиг боловч чи ганцаараа мөнх настай хэмээн бодогдов
Дэндүү жижиг боловч чи ганцаараа мөнх настай хэмээн бодогдов

* * * *

Ширээний цаг минь нэгэн хэмтэй цохилж
Шинэхэн цаас өмнө минь хоосон цайрч
Шимтэн уншдаг номнууд минь жигд ярайж
Шүлэг тэрлэн би сандал дээрээ тайван налайна

* * * *

Ирээд буцдаг энэ орчлонгийн жамаар
Идэр нас руугаа алхам алхмаар дөхсөөр
Эдлээд өнгөрөх зуурдын жаргалаа элээсээр
Эргээд буцдаг хороогийн зөргөөр алхлана...

* * * *

Сарны гэрэлд тодрох чиний минь царай
Салхи исгэрэх хээр талыг цацруулам сайхан
Санан бодон хааяа нэг ганцаар алхахад
Сэтгэл цэлмэж нисчихмээр юм шиг бие сайхан

* * * *

Гэрэл гэгээ хүссэн бяцхан шувуухай минь
Гэртээ юунд тогтож ядан тийчлэнэ вэ?
Саруул ертөнц чамайг баясгахгүй бол
Сайхан чи минь сэтгэлээ нэг тольдож хараач

* * * *

Алтран хийсэх навчис
Ариун нандин хайр
Алаг нүдэн чи минь
Аяа энэ бүхэн миний бахархал

* * * *

Арван зургаан насандаа
Амьдралд минь гийсэн зул
Хүрэн зүрхийг минь гүн шархлуулсан
Ганцхан нар нь чи байж дээ

* * * *

Надад заяасан дурлалын нарыг
Чамайг гэж би бодоогүй ч
Инээмсэглэн ширтэх чиний харцнаас
Энэ бүгдийг ухааран ойлгосон

* * * *

Үргэлжийн мөнх цуг байна гэж эндүүрчээ би
Үхэшгүй мөнхийн цагаан уул шиг санасан даа чамайг
Өчүүхэн бодлын зангилаа нь хагацалаа гэж төсөөлсөнгүй
Үнэндээ чамайг дэндүү их үгүйлэх юм даа

* * * *

Үйзэн цэнхэр тэнгэрт саран хөрвөөж байхад
Үс нь буурал аавынхаа цээжин дээр хөрвөөж байсан
Өвлийн тэсхим хүйтэнд орчлон жиндэж байхад
Өвчүүний тань илчинд шатаж, үнэгчлэн нойрсож байсан

* * * *

Ай ижий та бүү зов
Алдсан алхам бүрт минь бүү шанал
Асгартал уйлахад минь бүү хоргил
Арван зургаан жил яаж зовсоныг тань одоо л би мэдрэе

* * * *

Аав минь таныг хүлээж биднээс гадна
Аяга чинь шаналаж цай юугаа зэлгээдэг
Алхаж өнгөрсөн газар бүрийг дагаж
Алдаж гишгэсэн мөр бүрт чинь амсараа эмтлэн хамгаалдаг

* * * *

Хуриман дээрээ чи намайг бүү урь
Хундага хундагаар сархад сөгнөөд би согтчихоно
Худал үнэн хоёр ярьж биеийг чинь ч зовоочихоно
Хувь заяагаа зүхэж чамд бас гомдчихно.

_________________
Make a second world

Чамайг би

Сартай шөнө намуухан салхитай үдэш байлаа
Сархад халгиад саруулхан илчтэй мөчид байлаа
Сарнай амирлан гэрлээр наадаж байлаа
Сарман тэрлэг гундаж одод тоолж байлаа

Сарман тэрлэг гундаж одод тоолж байхад
Сайхан чи чимээгүйхнээр алхсаар надаас холдсон
Үүрийн гэгээнээр алаг цэцгэс гунигаа задлахын цагт
Үгүйлсэн би чамайг нулимсаа нууж үгүйлсэн

Үгүйлсэн би чамайг нулимсаа урсган үгүйлсэн
Үнэн байдгыг умартаж үхэхэд ойрхон хүлээсэн
Үдэш зүүдэндээ хар даран гансарч үгүйлсэн
Үс нь буурал ижийгээ зовоон байж хүлээсэн

Үдшийн бүрийгээр холдон одох чиний хойноос би гүйхэд
Үүр гэгээрч орчлон даяараа сэрсэн байсан
Үргэлжийн мөнхөд шөнө байдгүйг ухаарсандаа сандарч
Үүрсэх мориндоо мордож тоос татуулан давхин одсон

Өнө эртний анддаа гунигаа задлахыг тэвчиж
Өнөөдрийг биш өчигдрийг дурсан зүрхэндээ уйлсан
Үүлтэй тэнгэр аянгаар зодож дэлхий ээж шимшрэхэд
Үрэлгэн заяандаа харамсаж өөрийгөө зүхэж байсан

Нарны хэлхээ нүдний өмнө цагийг бүтээхэд
Насны тоо минь түүнийг даган нэмэгдэн баяссан
Намайг чи харин одоог хүртэл ойлгоогүй, хүсээч үгүй
Нарс мод мэт шулуухан дээшээ өссөөр холдон одсон

_________________
Make a second world

Би хүн

Алтан ургийн дунд
Хүйгээ таслуулж
Алдарт ардын дуунд
Хүмүүн болон төрсөн болохоор

Би хүн
Би улаан залаат Монгол түмний үр

Морьдын хөлс ханхласан
Унаган зэлэн дээр өсөж
Нутгийнхаа зөөлөн хөрсөнд
Тоос татуулан давхисан болохоор

Би хүн
Би адуугаараа бахархдаг түмний үр

Өвөг дээдэс минь
Өнө эртнээс нүүдэллэж
Өстөн дайсан нь үргэлж
Өмнө нь сөхөрдөг болохоор

Би хүн
Би цөс ихт омголон нүүдэлчдийн үр

Газрын төлөө тулалдаж
Цасан тахилга өргөж
Тэнгэртээ үргэлж залбиран
Ивээлд нь багтаж явдаг болохоор

Би хүн
Би газар нь эзэнтэй түмний үр

Онгодоо дуудан нойргүй хонож
Онги газар хөрөн гундаж
Орчлон саран нь бүүвэйлж
Одод нь тэнгэрт харвасан болохоор

Би хүн
Би хүчит баатар, шандаст хүлэгтэй түмний үр

_________________
Make a second world

Би эх орондоо дахин төрсөн

Аяа би эх орондоо дахин төрсөн
Алтай таван богдынхоо өлмийд нь уйлж төрсөн
Ажнай хурдан хүлгийнхээ нурууг зайдалж торнисон
Азийн тэнгэрлэг цээжин дээр гийнгоо исэгрэн өссөн

Морьдын тоос татсан унаган зэлэн дээр өссөн
Монгол дуугаар дуулж, Монгол дуугаар уйлсан
Тэлмэн хөх жороогоороо хийморио сэргэтэл хатирч
Тэнгэрлэг дээлтэй ээжийнхээ хормойгоос зүүгдэж хүн болсон

Тиймээ би эх орондоо дахин төрсөн
Тэнхлэг нь үгүй диваажингаас эх ороноо зүгэлсэн
Тэр үед намайг эх орон минь тоссон
Тэнхээ мэдэн уйлсаар учиг юугаа салгасан

Хэрвээ би эх орондоо дахин төрөөгүй бол
Хээрийн салхин булшиг минь тоож илбэхгүй
Хээтэй хоргойг эсгэж, жил жилээр зодоглоогүй бол
Хэзээний сайхан нутаг минь намайг дурсахгүй байсаар төгсөнө.

_________________
Make a second world

Төгөлдөр хуур

Уянгат чавхдасаар амьдралын сайхныг эгшиглүүлэн
Уярам саруул мэлмийдээ ертөнцийг амирлан багтаасан
Санаа алдаж уйтгар нэмэгдэн цагийг барахад
Саруул ухаан заяаж одод хүртэл уяран хайлсан

Төгөлдөр минь чи бид хоршин дуулахад
Тэнгэр хайлан уярч хураар уйлдаг
Тэлмэн жороо хатирсаар хорвоог туулж дуусахад
Тэрлэгэн дээлтэй ижийдээ хуур уянгалуулдаг байсан

Наран чамайг сонсоод үүлсийн цаанаас мишээж
Навчис хүртэл чиний аялгуунд намбалагхан бүжнэ
Насан нэмэгдэх тоолонд сэтгэл нялхарсаар
Намайг чамтай нэгтгэж хорвоог бүхэлд нь умартана

Аяа төгөлдөр чамтай шөнөжин дуулж хоноход
Алсын нутгийн уулс чих тавин сонсдог
Алтан дэлхийг нойрстол чи бид хоёр хоршиход
Арслан хүртэл номхорч нулимс урсган харуусдаг

Ай төгөлдөр хуур минь чи надад
Алтан дэлхий дээр амьдрах урам нэмдэг
Итгэлийн захийг умартан явсаар чамайг сонсоход
Эрчлэх салхи мэт босч тэр доороо л ухаардаг

_________________
Make a second world

Шөнө, аав ээж минь

Тэргэл саран тэнгэрийн оддыг бүүвэйлэн нойрсуулахад
Тэнгисийн эрэг дээр амрах хос хун зүүдэлнэ
Тэртээх алсын ууланд сүүдэр тусан хүүшлэхэд
Тэлмэн гялбаа гундаж шувууд өдөө шилгээнэ

Насны намар нь дөхөж сор суусан аав минь
Намайг цээжиндээ тэвэрч бясалган нойрсоно
Наранд гандсан хүрэн царайд нь амгалан мишээл тодроход
Налан суудаг залуу цагаа дурсаж ээжий минь сэтгэл амирлана

Үүлсийн цаанаас саран ойж шөнийн тэнгэрт гийхэд
Үнэгчилэн нойрсох туулайн бүжин баясан инээнэ
Үүрийн шаргал туяа татсан хээрийн салхин
Үнэн түүхийг хүүрнэж хурыг дуудан уйлна

Үдшинй долоон бурхан огторгуйд наадан нэг эргэхэд
Үснийх нь хяруу нэмэгддэг байсан аав, ээжий минь
Үргэлжийн биш амьдралын эцэст нь дөхөх тусам
Үүр хаяарахад сэрээд ирээдүйг зөгнөдөг болжээ

_________________
Make a second world

Санаж байна уу?

Санаж байна уу хайрт минь
Саруулхан үдшийн эгэлхэн учралыг
Даруухан инээмсэглэл бишүүрэн ширтсэнээ
Дахин ирэхгүй хайрын дурсгалт мөчүүдээ

Тэр үдшийн одод хүртэл
Тэнгэрт бүжин инээж байсныг
Тэсгим хүйтэн өвлийн жаварнаар
Хайрын яргуй дэлбээлж байсныг

Бодолдоо хөтлөгдөн чамайг хүлээсэнийг
Болзоондоо хоцроход чинь гуньж аргадуулсныг
Саран тольдоод уяарч байсныг
Санаж байна уу хайрт минь

Хөгжилдөн инээн гүйж байснаа
Хөтлөлцөн алхан зугаалж байснаа
Санаж байна уу хайрт минь
Салахын аргагүй тэр сайхныг

Санаж байна уу найз минь
Саруулхан үдшийн тэр учралыг

_________________
Make a second world

Бурхан ээж

Цэцэгсийн нахиан дээрх бөнжигнөсөн шүүдрийг ээж минь надаас нэхээгүй
Цэнгэлийн оргилд хүрэх цээлхэн бүүвэйн дуугаа харамлаагүй
Үсэнд чинь сор бууж үгэнд чинь талтираа үүссэн ижий минь та тэгэхээр
Үнэн ховортой энэ орчлонгийн хамгийн ариун өглөгч юм даа

Бүдэрч унахад минь хэн ч түшээгүйд сэтгэлээрээ зовсон нь та
Бүтэлгүйтэж явахад минь хэн ч тулаагүйд зүрхээрээ шимширсэн нь та болохоор
Энэ хорвоог хүү чинь таньгүйгээр төсөөлөхөд даанчиг хэцүү юм
Ээж минь та тэгэхлээр хүүдээ тэнгэрээс заяасан амьд бурхан юм

Үнэн үгүй хуурамч орчлонд би таныг уйлуулж төрөхдөө
Үхэл амьдралын дэнсэн дээр учиг юугаан салгасан
Үүл нь үгүй цэлмэг тэнгэрт салхин зардас залбирахад
Үлгэр урссан танан гэрийн тооноор бүүвэйн дуу эгшиглэсэн

Тэр өдрөөс хойш эх орон минь эзэнтэй би шүтээнтэй болсон
Тэгэхдээ бүр тэнгэр шувуу хоёр шиг хэзээ ч салшгүй мөнхийн
Тэгээд бас зүрх нүд хоёр шиг нэгэн биед оршоод
Тийм нэгэн булгилсан цус бидний биеэр гүйсэн

Одоог хүртэл би ганцхан шүтээнтэй
Оргилсон сүү, ариухан сэтгэлтэй бүсгүй шүтээнтэй
Очоод золгох,холдоод санах нэг л шүтээнтэй
Орхиод одох мөнхийн бус ижий шүтээнтэй

_________________
Make a second world