#AsuultSambar :

_________________
Засагтханы зартай хархүү

_________________
Засагтханы зартай хархүү

Гүр хааныг нагац биш авга гэж нэрлэж байсан.

_________________
Хайрлаад харамлаад л хамтдаа

Гүр гэдэг нь нэр биш цол. Хар хятаныг үндэслэгч Ёлюй Даши улс байгуулаад гүр хаан цол авсан. Түүний хаан ширээнд сууж байсан үеийн төгсгөл үе нь Тоорил хааны балчир настай нэгэн үе болно. Хар хятан улс байгуулагдахаас өмнө үеээс тоорилын авга өвөө Маркус нагац өвөө Сарык тоорилын эцэг Харжахус нар хэрэйдыг захирч байж. Тоорилын эх нь хар хятан биш харин хэрэйдын Сарык хааны охин Илма юм.
Тэгэхээр хар хятанууд баруун зүг нүүж очисоноосоо хойш хэрэйдийн хаан ширээг эзэлж булааж авч байгаагүй.
Хар хятаны гүр хаан цолтой захирч монголын хотул хаан хадаан тайш хоёртой анд явсан тэр хүн Маркус хааны бага хүү бөгөөд Харжахусын дүү юм.
Хэрэйдүүд хэдэн оны үед хэрхэн хар хятан улсын төрийн эрхийг булааж авсан талаар баримт бн уу

_________________
Хайрлаад харамлаад л хамтдаа

Энийг чи умшсан уу...

В «Хронике» сирийца Абу-ль-Фараджа (вторая половина XIII века)

Ун-хан, Иван, царь христиан, правитель хуннских варварских племён, именуемых Крит (Кераит), взял жену из племени одного из китайских народов, называемых каракета (кара-китаи). Он покинул веру отцов и стал поклоняться странным богам. [7]

_________________
Засагтханы зартай хархүү

Найман номад хар хятан улсыг хэрэйдүүд хэдэн онд хэрхэн эзэлсэн талаар мэдээлэл бн уу. 1143 оноос хойш 1179 оны хооронд болсон байх ёстой.

_________________
Хайрлаад харамлаад л хамтдаа

МНТ-д "Эртний сурвалжит Ван ханыг элдвээр айлган дутаалгаж энэ саяхан үхүүлэв" гэсэн өгүүлбэр бий.Энд хэрэйдийн удирдагчдын жагсаалт бна:
https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0 ... .B2.5B1.5D

Оросын монголч эрдэмтэн Л.Викторова хэрэйдийг түрэг-уйгур болон монгол-кидан холимог бүтэцтэй аймаг гэж үзсэн бна:
К проблеме этногенеза саха (якутов)
http://ilin-yakutsk.narod.ru/2004-4/59.htm
Павел Петрович Карцев, младший научный сотрудник Института и музея антропологии Московского гос. университета.
По мнению Л.Л. Викторовой, кереиты имели смешанный состав, включавший наряду с тюрко-уйгурскими и киданьско-монгольские компоненты. (Викторова Л.Л. Монголы. Происхождение народа и истоки культуры. — М., 1980, с.168.) Однако автор не конкретизирует свое мнение об этническом составе кереитского союза племен.

Хэрэйдийн угсаа гэж тооцогддог керей хасгууд монгол-нирун маркертай байгааг манай энэ их мэдэгчид юу гэж болгоож байна даа.Ванхаан нирун угсааны хүн болж таарч байна даа....

_________________
Засагтханы зартай хархүү

Миний асуулт бол хар хятан улсыг байгуулсан елию даши 1143 онд нас барсан. Түүнийг нас барахад ван хаан Тоорил хорвоод нэгэнт мэндэлсэн байсан.
Тоорилын авга ах ямар нэртэй хүн байв 1143 оноос хойш хэдэн онд хар хятаны төрийн эрхийг булааж авав түүнтэй андын холбоотой байсан Хотул хаан Хадаан тайш хоёр энэ хэрэгт тусалсан уу
Энэ үйл явдалыг тусгасан эртний сурвалж бн уу

_________________
Хайрлаад харамлаад л хамтдаа

Хар Киданы удирдагчид бүгд елюй овгийнх, энэ жагсаалтаар бол гадны довтолгооноос болж угсаа залгамжлал нь тасарсан гэсэн үндэслэл алга.
http://en.wikipedia.org/wiki/Kara-Khita ... an_Khanate

150. Хэрэйдийн Ван хан, урьд Есүхэй баатартай сайхан ханилж анд бололцсон билээ. Анд бололцсон учрыг хэлбэл, Ван хан, Хурчахус буйруг хан эцгийн дүү нарыг алаад авга Гүр хантай эвдрэн тэмцэлдэж, Хараун хавцал гэдэг газар шурган хоргодож, тэндээс зуун хүнтэй арайхан зугтаж, Есүхэй ханд ирвэл, Есүхэй хан, түүнийг асран тэтгэж, өөрийн биеэр цэрэг авч мордоод, Гүр ханыг Хашин оронд дутаалгаж, албат иргэд ба эд малыг Ван ханд өвч өгсний тул анд амраг бололцсон билээ.
151. Түүний хойно Ван ханы дүү Эрх хар, ах Ван ханд алагдахаас айж дутаан, Найманы Инанча ханд очив. Инанча хан, цэрэг мордуулж ирэхэд Ван хан зайлж, гурван хот дамжин тэнэж, хар Хятадын Гүр ханд очив. Тэр хантай бас эв тасраад Уйгурын хот, Тангудын балгасаар хэсүүчлэн явж
152. Тэр цагт Ван ханы дүү ноёдын хэлэлцсэн нь:
"Энэ хан ах мань
Yр садан биднийг
Yнсээр хийсгэж болох
Yмхий санаа өвөртөлсөн
Yл бүтэх хүн байна
Хайран ах дүүгээ
Хамран алж барав
Хар Хятадад бас /Qara-Qitat-tur ba oroba-ķu, ulus ba ĵobaamu
Хамгаалал гуйж шургав
Хамаг улсаа хайрлахгүй
Харгислаж зовоов.
Yүнийг яах билээ? Урьд долоон настай байхдаа мэргид иргэнд баригдаж, харлаг ишгэн дах өмсөж, Сэлэнгийн Буур хээрт очоод Мэргидийн газар будаа нүдэж амьдарч явсан билээ. Хурчахус буйруг хан эцэг нь мэргид иргэнийг байлдан дайлж, хөвүүнээ аварч ирсэн. Гэтэл энэ Тоорил бас Татаарын Ажай ханд арван гурван настай байхдаа эхийн хамт баригдаж очоод түүний тэмээг хариулж явжээ. Тэндээс Ажай ханы хоньчийн хамт оргож гэртээ ирэв. Түүний хойно найманаас айн дутааж, Сартаул газрын Чуй мөрнөө хар Хятадын Гүр ханд очив. Тэнд нэг жил болоод бас зайлж, Уйгур нутгаар тэнэж, Тангуд газраар зайлж

§ 151. Teun-o qoina Vaŋ-qan-no deu, Erke-Qara, Vaŋ-qan aqa-daan alaqdarun, buruutču otču, Naimano Inanča-qan-tur oroĵuui. Inanča-qan čeriut ileĵu, ĵilči Vaŋ-qan ğurban balaqat bitun yorčiĵu, Qara-Qitadun ķur-qan-tur oduqsan aĵuu.

§ 152. Aĵe-qan-o qoniči ubauat horquĵu irebe ĵe. Basa teuno qoina, Naiman-ača ayüĵu, buruutču, Sartaul-un ğaĵar-a, Čui-muren-e Qara-Qitadun ķur-qan-tur otba ĵe.

Хэрэйдүүд байсхийгээд хар хятанд очдог байснаас үүдэн Ван хааны дүү Хэрэйдэй Зах Хамба гэдэг хэргэм цол хүртээд явж байсан..Алтайн өвөр говь Долоон голд санаархаж сарьсан хамраа үе үе цухуйлгаж байх тэр цаг цаг тухайд нь өвөр найманууд тэнзэн ташуур сарьсан гоншоор дээр нь тасхийлгэж байсан...Тэрнээс биш хэрэйдүүдийн эзлэх барих гэж юу байдгийн...

_________________
Засагтханы зартай хархүү

хэрэйдийн ихэнх овгийн нэр монгол хэлний олон тооны нөхцөл д/т- төгсөж бна. Рашид ад дин тэднийг монголчууд гэж бичсэн
http://en.wikipedia.org/wiki/Khereid#Ethnicity

Би энэ сэдэвт хүмүүсийг идэвхитэй байлгах гэж нэг асуулт тавьсан. Хэсэг хугацаанд зөв хариултыг хүлээж бас энэ талаар судлаасай гэж сэдэл өгч хүлээлээ.
Зөв хариулт нь хар хятаны хаад гүр хаан цолтой байсан. Гүрнийг эзлэгч буюу бүгдийн хаан.
Тоорил авга ах мөн хаан ширээнд санаархаж гүр хаан цол хэрэглэж байсан.
Ижил цол хэрэглэж байсан 2 өөр хүн.

_________________
Хайрлаад харамлаад л хамтдаа

Тийм байж болох л юм.

СЧ-нд хэрэйдийн гол овгуудын нэр бүгд тэмдэглэдсэн. Нэрийг харахад дан монгол овгууд бна.
http://www.vostlit.info/Texts/rus16/Ras ... text3.html
-Хэрэйд - ихэнх эрдэмтэд монгол үг гэдэг. СЧ-нд хан хөвгүүд нь хэрээ шиг хар царайтай бсн тул
хэрэйд гэж нэрлэсэн гэж маш тодорхой заасан бдг. Түрэгүүд кара - хар өнгө гэж тайлбарлах гэдэг ч олон тооны -д төгсгөлийг нь тайлбарлаж чаддаггүй.
- Жиркин /жирхин . Нэр нь Жүрхин овогтой төстэй. үгийн язгуур, дагавар нь монгол бна г.ү
Конкаит / Хонхойд - хонх г.ү-тэй холбоотой байж бно. Ямартай ч монгол овгуудын нэртэй яах аргагүй адил. -Д гэсэн монгол дагавартай бна
- Сакаит - утга нь бүрэн тодорхойгүй ч нэр нь д/т гэсэн монгол дагавартай бна
-Албат - энэ ч бүр тодорхой.
-Тумаут - гадны зарим эрдэмтэд хорь түмэдтэй холбодог. Гэхдээ хорь түмэд биш төстэй нэртэй өөр овог бх. Түмэн гэсэн монгол үгнээс гаралтай болов уу. нэр нь д/т гэсэн монгол дагавартай бна

Уйгарын хаант улс мөхөж улмаар хүч нь суларч тархай бутархай уйгарууд хиргисүүдэд цохигдож улмаар зүүн монгол хянган манжуур байгаль нуурын зүүн талаар төвлөж байсан монгол аймагууд баруун зүг түрж хятан гүрний үед алтайн нуруу хүртэл тархан суусан.
Хэрэйд аймагын холбоо хэдий үед бий болов уйгар нарын үед хаана нутаглаж байв гэдэг талаар асууя
Мөн хэрэйдүүд хэдий үед несториан шүтлэгтэй болов ноёлох ангийн дунд нь христ шашин дэлгэрч байсан хиргисүүд энэнд нөлөөлсөн үү

_________________
Хайрлаад харамлаад л хамтдаа

http://en.wikipedia.org/wiki/Khereid#Nestorianism 11-р зууны эхээр христийн шашинд орсон гэж бна.Гэхдээ нийтээрээ несторын шашинд ороод бөө мөргөлөө оргүй хаячихаагүй бх. Одоогоор Монголын нутгаас несторын урсгалтай холбоотой дурсгал илэрснийг дуулаагүй.Ордос хавиар бсн Онгуд аймагт хамаарах 13-р зууны үеийн олон тооны загалмай олдсон тухай Одон тв-р цуврал нэвтрүлэг гарсан. Киргиз нөлөөлсөн эсэх талаар мэдэхгүй.

В.Ушницкий: Кыргызский каганат - кочевая империя или раннее государство?
- http://www.centrasia.ru/newsA.php?st=1353994860
Только Е.И.Кычанов отнес новые племена: кереитов и найманов, появившихся на территории Монголии в X в., к племенем "кыргызского великодержавия". Т.е. они могли быть племенами, выделившимся из кыргызского союза племен. Намеки на этот счет имеются у Рашид-ад-дина. Так он кереитов считает племенем, прикочевавшим с запада с Иртыша, найманов считает коренным населением Кема (Енисея), откуда их вытеснили кыргызы. Действительно, кереиты, состоявшие из племен сакаит, тунгкаит, тумаут, вполне могли иметь южносибирское происхождение. Сами кереиты (керетцы) были представлены в составе енисейских кыргызов в XVII в.

Е.И.Кычановы үзлээр хэрэйдийг баруун талаас буюу Эрчисээс ирсэн харин Найман Енисейд байж байгаад киргизүүдэд шахагдан ураш нүүсэн. Ушницкий сакаит, тунгкаит, тумаут овгийн нэрэнд үндэслэн хэрэйд өмнөд Сибирийн гаралтай гэж бичжээ.

Миний бодлоор сакаит, тунгкаит, тумаут нэр заавал өмнөд Сибирийн гаралтай бх албагүй. Хэрэйд, найманы ирсэн чигийн хувьд өөр өөр хувилбар дэвшүүлдэг. Кипчактай холбодог ч бүрэн баталгаа бхгүй. Монголчууд түрэгийн үед зүүн тийш шахагдсан гэж үзвэл Уйгар улс унасны дараа монголчууд зүүн талаас түрэн орж ирсэн.

ИМУ-н үед иргэдийг 4 анги болгон хуваахад хэрэйд, найманыг монголчуудад оруулсан. Мөн одоо Монгол улсын нутаг дэвсгэрийн аль ч хэсэгт монгол гаралтай нэр давамгайлж бна. Нарийн судалгаа хараагүй ч 99,99 хувь нь монгол нэр бга бх. Хэрэйд, найман түрэг бсн бол одоо төв, баруун талаар түрэг гаралтай газар усны нэр их бх бсн. 700 жил өнгөрсөн учир газрын нэр нь монгол болж өөрчлөгдсөн гэсэн хувилбар зарим хүн гаргах бх.

Сурвалжид тэмдэглэн үлдсэн хэрэйд, найман хүний нэрийг харахад хэрэйдэд монгол нэр илүү түгээмэл ө/х зүүн тийшлэх тусам монгол шинж илүү давамгайлж бга бол баруун тийшлэх тусам түрэг шинж ихсэж бна г.ү. Кидан улс 200-ад жил оршин тогтнох хугацаанд Монголын өндөрлөг дээр монгол угсаатны элемент батжин тогтох үйл явц явагдсан бх ёстой. Хэрэйд, найман аймгийн нэрийг төдийгүй овгуудынх нь нэрийг монголоор тайлбарлаж болдог нь монгол талын онолын давуу тал. Магадгүй зарим нэг хүн нь түрэг бсн байж болох? эсвэл түрэг хэлний нөлөө Түрэгийн үеэс үлдсэн ч байж бно гэдгийг дээр би бичсэн. Хамгийн гол нь овгийнх нь нэрийг монголоор тайлбарлаж болж бна.

түрэг хэлэнд олон тооны дагаврыг -лар гэж бичдэг.

Хасгууд кереит гэдэг нэр бол кер ит буюу хирт нохой ,конырат гэдгийг коныр ат буюу хонгор агт гэж тайлбарлахыг оролддог...Энэ их сонин шүү...

_________________
Засагтханы зартай хархүү

Хэрэйд хонгирад гэж монгол хэлний олон тооны д дагавар.
Бүүр монгол гэж байгаагүй хасагууд олон мянган жил оршиж байсан чингис хаан түрэгээр ярьж түрэг улс байгуулсан гэж зохион байгуулалттай ажил хийж байгаа хүмүүс юу ч дураараа тайлбарлаж болно.
Харин бид тэдэнд өгөөш болж болох бүх зүйлийг дэлгэрүүлж үнэн бодитоор засаж байх хэрэгтэй.

_________________
Хайрлаад харамлаад л хамтдаа

Кері ит бол хирт нохой биш хээр морь гэдэгтэй адил хээр нохой гэж орчуулагдана. Кері ит бол зүгээр нэг хувилбар. Хамгийн үнэмшилтэй нь керей гэсэн үг дан тоон дээр байжаагаад д, т гэсэн олон тооны дагавартай болж өөрчлөгдсөн явдал. Дээрхи олон тооны залгаврын талаар гөлөгөө дүүтэй урьд нь нэг бус удаа онолдож байсан тул энэ удаад түдгэлзэв.

Миний бие Чингисийг хэзээ ч хасаг гэж хэлж байгаагүй билээ. Цаашид ч хэлэхгүй. Зүгээр түүний байгуулсан улс түрэг монголын улс байсан ба хасагууд ч энэ улсын зүй есны залгамжлагч мөн гэдгийг хаана ч хэлэх бөлгөө. Яагаад гэвэл ач нар өвөөгөө зөвхөн минийх гэж булаалддаггүй юм...

Дашрамд хэлэхэд тангад гүүштэй сүүлийн 4, 5 жил ярьж мэтгэлцсэн юмыг ахиад эргэж тойроод байна даа, нөхдүүд. Цагтаа наад сэдвүүдээр зөндөө ярьсан.

Казак үндэстэнийг бүрэлдүүлэхэд чингисийн монголын монгол овог аймагууд оролцсон. Мөн казакийг бүрдүүлсэн бусад түрэг перс аймагууд ч их монголын бүрэлдэхүүнд байсан нь үнэн.
Гэхдээ өнөөгийн казак үндэстэн 14-18 зууны хооронд үүсэн бүрэлдсэн нь үнэн.
Испани арабын колони байсан. Одоогийн испани хүмүүс дунд араб соёл хэл генетикийн нөлөө хэвээр байгаа. Тэглээ гээд өөрсдийгөө халифат.улсын залгамжлагч гэж зарладаггүй.

_________________
Хайрлаад харамлаад л хамтдаа

Наад 2 чинь чанарын ялгаатай шдээ. Арабууд испанийг колончилсон. Харин монгол нутагт монгол түрэгийн улс байгуулагдаж түрүү үеийн түрэг хожуу үеийн түрэгтэй нийлсэн. Урьд зүгийн сартуудыг (Мавреннахр, Хорезм) эс тооцвол бусад нутагт бараг эсэргүүцэл үзүүлээгүй.
Үүнийг олон зүйлээр нотолж болно. Нэгд, монголоос очсон нүүдэлчид хэл соел адилхан учир маш хурдан шингэж алга болсон, хоерт, монгол нутагт байсан гарал нь маргаантай овог аймагууд нэг мэдэхэд Казахстанд оччихсон байсан (очиж нийлээгүй бол хасагт эдгээр овогууд хэзээ яаж үүссэн байж болох вэ?), гуравт, одооны хасагуудын генийн хувь дээрхи түүхийн шижимтэй яг таг таарч байгаа нь, мөн олон сурвалж бичиг гээд зөндөө юм байгаа.

Их монгол улс түрэг улс уу

_________________
Хайрлаад харамлаад л хамтдаа

ИМУ бол монгол түрэгийн улс. хариулахын тулд дараахь зүйлийг ярих хэрэгтэй. тухайн үед монгол түрэг хэл ихээхэн ойр байсан, энэ нь одооны хасаг хэл нь шинэ монгол хэлийг бодвол хуучин монгол хэлтэй илүү ойр байгаагаар давхар батлагдаж байгаа юм. хоерт, ИМУд түрэгүүд эрх мэдлийн хүрээнд биш гэхэд массын хүрээнд илүү их байсан, тиймээс ч хожуу түрэг түрүү үеийн түрэгтэй нийлсэн гэх бүрэн үндэстэй. монгол нутагт түүхийн турш саяас илүү хүн амьдарч байгаагүйг мэддэг улсууд хэлж байгаа. гэтэл тэр үеийн зарим мэдээнд хэрэйд гэхэд хамгийн багадаа 200 мянган хүнтэй байсан талаар гардаг. найман нь бүр илүү хүнтэй. мнт-д чингис мэргэд татараас бусдыг хядсан талаар гардаггүйг өөрөө мэдэх хойно. чинийхээр энэ хэрэйд, наймангууд монгол байсан бол тэр үеийн хүн ам бараг 800 жилийн дараа бас л сая хүрэхгүй үгүйтэй байх нь ямар учиртайв?

Түрэг гэлтнүүд ой модоор байсан болохоос Монголд байгаагүй..Эд нар Зүчийн захиргаанд орж Алтан ордны тийш очиж ой модны анчдаас талын нүүдэлчид болон хувирсан....Монголд бол монгол хэлтэн ориг түкюү буюу тюркут нар байсан.Гэхдээ эдэнд хэрэйд найманууд огт хамаагүй байсаан шооо..Ухнажав ах та юу ярихаа...

_________________
Засагтханы зартай хархүү